Pierwsza praca: co warto wiedzieć?

Przeczytaj także: Pierwsza praca – zanim podpiszesz umowę

Jak oszczędzić sobie wielu stresów i dobrze przygotować się do rozpoczęcia pierwszej pracy na etacie? Pomocna może okazać się w tym wypadku podstawowa wiedza - szczególnie na temat praw i obowiązków pracownika oraz pracodawcy w takiej sytuacji. Oto kilka ważnych informacji, których znajomość może ułatwić start w nowym miejscu pracy.

Na początek - kwestia umowy o pracę

Umowa to podstawa prawna nawiązania stosunku pracy - w niej zawarte są najważniejsze informacje na jego temat. Wykazując się czujnością i wiedzą w tej kwestii młody pracownik może zadbać o swoje interesy, jak również zaimponować swojemu pracodawcy.

Naczelną zasadą jest, iż umowa o pracę powinna zostać sporządzona na piśmie. Jakich informacji poszukiwać na dobrze stworzonej umowie? Poza stronami, datą zawarcia oraz charakterem umowy, powinna ona zwierać obowiązki pracownika, rodzaj wykonywanej pracy (a więc stanowisko), miejsce wykonywania pracy, wymiar czasu pracy, termin rozpoczęcia oraz wysokość wynagrodzenia.

Bardzo ważnym aspektem związanym z zawarciem umowy o pracę jest termin jej zawarcia. Każdy młody pracownik powinien pamiętać, iż powinna ona zostać podpisana najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy. Sporządzenie umowy jest ważnym obowiązkiem pracodawcy, bowiem zatrudnianie pracowników bez umowy jest niezgodne z prawem (stanowi naruszenie praw pracownika) i grozi za to kara grzywny.

Warto również zapoznać się z rodzajami umów o pracę oraz podstawowymi zasadami określającymi, w jaki sposób można je zawierać. W przepisach polskiego prawa pracy określa się pięć rodzajów takich kontraktów:

• na okres próbny, zawierana na max. 3 miesiące (po upływie tego czasu nie może być zawarta drugi raz z tym samym pracownikiem),
• na czas określony, określająca moment, po którym dobiega końca (może być zawarta maksymalnie dwa razy z jednym pracownikiem, trzecia powinna być umową na czas nieokreślony),
• na czas nieokreślony,
• na czas wykonania określonej pracy, która wygasa z chwilą zrealizowania jakiegoś zadania,
• na zastępstwo, zawierana, gdy pracownik wykonuje obowiązki nieobecnej osoby.

Powszechne jest dążenie do zatrudnienia na czas nieokreślony, bowiem rozwiązanie takie daje perspektywę stałej pracy, stabilizacji i unormowania sytuacji życiowej. Jednak osoby, którym nie udało się zdobyć tego rodzaju kontraktu nie powinny załamywać rąk. Inne typy umów dają możliwość sprawdzenia firmy i siebie na zaoferowanym stanowisku. Przy umowach na czas określony oraz na okres próbny, w przypadku gdy rodzaj zatrudnienia nie spełnia oczekiwań i marzeń pracownika, znacznie łatwiej i - przede wszystkim - bez negatywnych konsekwencji może on zrezygnować z pracy.

Kilka istotnych informacji

Startujący pracownik musi przygotować się na to, że część swojego czasu w pierwszych dniach pracy będzie zmuszony poświęcić na obowiązkowe działania, jakim poddawany jest każdy świeżo zatrudniony na umowę o pracę.

Wspomnieć należy przede wszystkim o (może niezbyt ciekawym, ale niezmiernie ważnym) obowiązkowym szkoleniu z bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP), dostosowanym do stanowiska nowo zatrudnionego. Konieczne będą również badania lekarskie, które potwierdzą brak przeciwwskazań zdrowotnych do pracy na danym stanowisku.

Młodego pracownika nie powinno również zdziwić, że pracodawca prowadzi ewidencję jego czasu pracy oraz akta osobowe, w których zawarte będą wszystkie najważniejsze dokumenty dotyczące zatrudnionego i zawartego z nim stosunku pracy.

Obowiązkiem pracodawcy jest ponadto zgłoszenie pracownika do ubezpieczenia społecznego (obejmującego ubezpieczenie emerytalne, chorobowe, wypadkowe i zdrowotne) w ciągu 7 dni od momentu zatrudnienia. Jest to bardzo ważne zadanie przełożonego, którego niedopełnienie zagrożone jest karą w postaci nawet 5 tys. zł grzywny.

Tym, co interesuje każdego “świeżo upieczonego” pracownika jest z pewnością kwestia urlopu wypoczynkowego. Pierwsza praca daje prawo do 20 dni urlopu rocznie. Wyższy wymiar - 26 dni - przysługuje po osiągnięciu 10 lat stażu pracy. Do okresu zatrudnienia wlicza się również czas trwania nauki (w zależności od rodzaju wykształcenia: z tytułu ukończenia studiów wyższych – 8 lat, szkoły policealnej – 6 lat, technikum – 5 lat, liceum – 4 lata).

Osobom podejmującym pierwszą pracę urlop wylicza się proporcjonalnie (w wymiarze 1/12 za każdy przepracowany miesiąc), można go udzielić już po pierwszym miesiącu pracy. Termin urlopu musi być oczywiście uzgodniony z pracodawcą. Wyjątkiem jest tzw. urlop na żądanie (maksymalnie 4 dni w ciągu roku). Należy pamiętać, że nie jest to urlop dodatkowy, lecz wykorzystuje się w ten sposób dni „zwykłego” urlopu.

Inną istotną kwestią jest wynagrodzenie - pracownik powinien mieć świadomość, iż wypłata powinna znaleźć się w jego rękach lub na koncie w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego.

Podsumowując - spraw, o których powinien pamiętać startujący pracownik jest wiele. Jednak zapoznanie się z nimi jeszcze przed rozpoczęciem stosunku pracy może pomóc zniwelować stres oraz zabezpieczyć się pod względem przysługujących praw oraz zadań do wypełnienia.