Ustawa o wynagrodzeniach w ochronie zdrowia - nowelizacja

Przeczytaj także: Ile zarabia lekarz?

Ustawa (jeszcze przed nowelizacją) była skierowana do wszystkich podmiotów leczniczych (a więc wszystkich podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej). Regulacja ta obejmowała zatem nie tylko podmioty publiczne, jak samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej czy jednostki budżetowe, ale także prywatne placówki. To m.in. przedsiębiorcy, fundacje i stowarzyszenia, których celem statutowym jest wykonywanie zadań w zakresie ochrony zdrowia i których statut dopuszcza prowadzenie działalności leczniczej. Regulacją Ustawy, tak poprzednio, jak i obecnie nie są objęci lekarze, pielęgniarki lub fizjoterapeuci wykonujący zawód w ramach działalności leczniczej jako praktykę zawodową.

Pierwotnie, przepisy Ustawy regulowały minimalne wynagrodzenie zasadnicze jedynie osób wykonujących zawód medyczny zatrudnionych w stosunku pracy w podmiocie leczniczym oraz pracowników podmiotu leczniczego Państwowej Inspekcji Sanitarnej, biorących bezpośredni udział w wykonywaniu zadań Inspekcji. Od 2018 r. ustawą objęte zostały również wynagrodzenia „pracowników działalności podstawowej innych niż pracownicy wykonujący zawody medyczne”. Początkowo, wskaźnik z załącznika do ustawy dla takich pracowników (wielokrotność kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym) był na tyle niski (wynosił 0,58), że nie odbiegał istotnie od „powszechnego” minimalnego wynagrodzenia za pracę. Przykładowo, w roku 2021 przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej (istotne w kontekście Ustawy dla roku 2022) wynosiło 5662,53 zł. Pomnożenie tej kwoty przez wskaźnik 0,58 dawało wartość 3.284,27 zł przy minimalnym wynagrodzeniu za pracę ustalonym na rok 2022 na kwotę 3010,00 zł.

Kategorie pracowników i próba zdefiniowania pracowników wykonujących zawód medyczny

Zmiany współczynników wprowadzone Ustawą Nowelizującą, sprawiło, że większość podmiotów leczniczych staje obecnie przed problemem ustalenia w pierwszej kolejności czy konkretnym pracownikom przysługuje prawo do otrzymania podwyższonego wynagrodzenia. Wynika to stąd, że ustanowiono w ramach grupy „pracowników działalności podstawowej innych niż pracownicy wykonujący zawody medyczne” różne kategorie.

Ustawa nadal przewiduje dwie odrębne kategorie pracowników. Pierwszą są „pracownicy wykonujący zawód medyczny” - zdefiniowani przede wszystkim przez odwołanie się do definicji z ustawy o działalności leczniczej, która niestety nie wyjaśnia wiele. Definicja ta z jednej strony odsyła do odrębnych przepisów (ustanawiających uprawnienie do udzielania świadczeń zdrowotnych), ale z drugiej posługuje się niejasnym pojęciem „legitymowania się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny”. Pewną wskazówką co do przybliżonego katalogu zawodów medycznych jest załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 czerwca 2017 r. w sprawie specjalizacji w dziedzinach mających zastosowanie w ochronie zdrowia. Można przyjąć, że osoby posiadające wskazane w nim specjalizacje są osobami, które „legitymują się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub określonej dziedzinie medycyny”. Jednocześnie ten załącznik wskazuje, że specjaliści z tych dziedzin mogą specjalizację uzyskać po uprzednim ukończeniu określonych studiów wyższych (zakończonych tytułem magistra, magistra inżyniera lub równoważnym). Jest to o tyle istotne, że ustalenie, iż pracownik zatrudniony np. jako neurologopeda, psycholog kliniczny czy chirurgiczny asystent lekarza (przykłady specjalizacji z powyższego rozporządzenia) od razu przesądza o zakwalifikowaniu go według Ustawy (po uwzględnieniu zmian wprowadzonych Ustawą Nowelizującą) jako „innego pracownika wykonującego zawód medyczny inny niż określony w lp. 1-4 z wymaganym wyższym wykształceniem na poziomie magisterskim” a więc takiego, którego dotyczy współczynnik 1,02. Sam fakt, że dany zawód nie jest ujęty w załączniku nr 2 do wyżej wskazanego rozporządzenia nie przesądza jednak o tym, że nie może być on zawodem medycznym. Konieczne jednak wówczas będzie wskazanie innego przepisu, z którego wynika prawo do udzielania przez osobę wykonującą taki zawód świadczeń zdrowotnych.

W kontekście pracowników wykonujących działalność medyczną istotne jest podkreślenie, że pomimo użycia przez ustawodawcę pojęcia zatrudnienia „w podmiocie leczniczym” a nie w „zakładzie leczniczym”, to nie może być mowy o wykonywaniu zawodu medycznego przez osobę uprawnioną do jego wykonywania na stanowiskach administracyjnych czy menadżerskich (albo innych niezwiązanych z udzielaniem świadczeń zdrowotnych a np. z zawieraniem umów, rozliczeniami czy zarządzaniem podmiotem leczniczym). W konsekwencji, przykładowo prezes zarządu podmiotu leczniczego będącego spółką kapitałową, mający prawo wykonywania zawodu lekarza, jeżeli nie bierze osobistego udziału w udzielaniu świadczeń zdrowotnych, nie będzie objęty regulacją Ustawy.

Pracownicy działalności podstawowej

Drugą grupę pracowników objętych Ustawą stanowią „pracownicy działalności podstawowej, inni niż pracownicy wykonujący zawód medyczny”. Ustawa definiuje ich jednocześnie opisowo jako osoby „która wykonuje pracę pozostającą w związku z udzielaniem świadczeń zdrowotnych w komórkach organizacyjnych zakładu leczniczego, których działalność jest związana z udzielaniem świadczeń zdrowotnych” . Poprzez odwołanie do zatrudnienia na stanowisku wskazanym w części pierwszej załącznika do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 lipca 2011 r. w sprawie kwalifikacji wymaganych od pracowników na poszczególnych rodzajach stanowisk pracy w podmiotach leczniczych niebędących przedsiębiorcami lub stanowisku analogicznym. Użycie terminu „lub stanowisku analogicznym” ma dwojakie znacznie. Po pierwsze, każe skupiać się nie tyle na samej nazwie stanowiska, ale na wykonywanych zadaniach, które mogą być analogiczne, jak w przypadku pracownika, którego stanowisko zostało nazwane wprost tak jak przewiduje to powyższy załącznik. Po drugie, sprawia, że „analogiczne” zastosowanie ma powyższy wykaz również do podmiotów leczniczych, których rozporządzenie to wprost nie dotyczy (czyli m.in. przedsiębiorców prowadzących działalność leczniczą). Analogicznie należy również do takich pracodawców odnosić zawarte w powyższym załączniku wymagania fachowe do zajmowania poszczególnych stanowisk. Wydaje się bowiem, że celem użycia pojęcia „stanowisk analogicznych” jest to, by zrównać sytuację w świetle Ustawy pracowników wykonujących takie same zadania w ramach podmiotów publicznych i prywatnych.

Wymagane kwalifikacje

Istotne z punktu widzenia kwalifikacji do poszczególnych kategorii, co skutkuje przypisaniem odpowiednich wskaźników – wielokrotności kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym, jest pojawiające się w załączniku do Ustawy kilkukrotnie pojęcie „wymaganego wykształcenia”. Użycie tego terminu sprawia, że nie ma znaczenia faktycznie posiadane przez pracownika wykształcenie, ale to czy na danym stanowisku regulacje wewnętrzne zakładu leczniczego (jako zakładu pracy) lub regulacje prawa powszechnie obowiązującego wymagają danego wykształcenia. Analizując załącznik do Ustawy należy zatem uważnie prześledzić czy podstawą kwalifikacji do danej grupy jest wykształcenie lub kwalifikacje faktycznie posiadane czy wymagane na danym stanowisku.

Należy w tym miejscu podkreślić, że regulacje wewnętrzne mogą zaostrzać wymagania do zajmowania określonego stanowiska. Mogą np. przewidywać, że sekretarka medyczna lub rejestratorka medyczna musi posiadać wyższe wykształcenie, a nie jedynie wykształcenie średnie, a co za tym idzie wpływać na zaszeregowanie pracownika do innej (wyższej) kategorii wskazanej w załączniku do Ustawy. W konkretnych przypadkach nie jest wykluczone odtworzenie takich regulacji wewnętrznych mimo niespisania ich w sposób wyraźny. Stała praktyka podawania wymaganego wykształcenia przy rekrutacji na dane stanowisko, może być uznana za obowiązujący u danego pracodawcy wymóg dotyczący wykształcenia (honorowany przez dłuższy czas mimo braku jego sformalizowania). W odniesieniu do obu powyżej wskazanych grup pracowników Ustawa Nowelizująca wprowadza wymóg określania w ich umowach o pracę grupy zawodowej wskazanej w załączniku do Ustawy, do której dany pracownik należy.

Mechanizm podwyższenia wynagrodzenia

Ustawa Nowelizująca przewiduje w swym art. 4 procedurę wprowadzenia wynikających z niej zmian wynagrodzenia w poszczególnych podmiotach leczniczych. Podstawowym trybem jest zawarcie – w terminie do 13 lipca 2022 r. – porozumienia ze związkami zawodowymi lub (w ich braku) z pracownikiem wybranym przez pracowników podmiotu leczniczego do reprezentowania ich interesów. Jeżeli porozumienie nie zostanie zawarte, sposób podwyższania wynagrodzenia zasadniczego ustala, w terminie do 20 lipca 2022 r, w drodze zarządzenia w sprawie podwyższenia wynagrodzenia, z mocą od dnia 1 lipca 2022 r., kierownik podmiotu leczniczego lub podmiot tworzący (w przypadku niektórych podmiotów publicznych). W związku z powyższym już w dokonywanych na koniec lipca 2022 r. bądź na początku sierpnia 2022 r. wypłatach za miesiąc lipiec 2022 r. podwyższone wynagrodzenie powinno zostać pracownikom wypłacone. Uwzględnienie podwyżek oraz określenie grupy zawodowej wskazanej w załączniku do Ustawy, do której dany pracownik należy, powinno nastąpić do 29 grudnia 2022 r.

Ustawa przewiduje również, że w porozumieniu lub zarządzeniu określającym sposób podwyższania wynagrodzenia zasadniczego powinny zostać przewidziane zasady podwyższania wynagrodzenia innych osób zatrudnionych w podmiocie leczniczym, niewykonujących zawodu medycznego (a więc także tych, którzy nie biorą udziału w działalności podstawowej). Prawodawca nie wprowadza tu żadnych wskaźników minimalnego wynagrodzenia, a jedynie wskazówki, zgodnie z którymi wynagrodzenie takich osób powinno:

• odpowiadać w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu;
• uwzględniać ilość i jakość świadczonej pracy;
• uwzględniać wysokość wynagrodzenia odpowiadającą adekwatnemu średniemu wzrostowi wynagrodzenia w danym podmiocie w ustalonym okresie.

Nie jest jednak wykluczone, że dokument ten w odniesieniu do takich pracowników ograniczy się jedynie do stwierdzenia, że podwyższanie wynagrodzenia innych osób niż wykonujące zawód medyczny i te biorące udział w działalności podstawowej podmiotu leczniczego będzie miało miejsce na zasadach indywidualnych negocjacji z uwzględnieniem okoliczności ustawowych.

Jakub Kowalski, wspólnik