Jaka forma zatrudnienia: etat czy działalność?

Przeczytaj także: Samozatrudnienie: wady i zalety

Stosunek pracy powoduje podległość pracowniczą i konieczność wykonywania niemal wszystkich poleceń szefa. Rodzi się tylko pytanie, czy w dzisiejszej sytuacji rynkowej „walki o klienta” chęć sprostania jego oczekiwaniom i wymaganiom nie powoduje de facto analogicznej podległości w ramach stosunku cywilnoprawnego. Wydaje się, że z tego punktu widzenia nie ma dla pracownika większej równicy pomiędzy umową o pracę a umową cywilnoprawną.

Równość i podporządkowanie

Większość osób używa terminów „pracownik” i „pracodawca” niezależnie od tego, na jakiej podstawie występuje „zatrudnienie” – umowy o pracę czy umowy cywilnoprawnej. Taki stan rzeczy zamazuje stan prawny obowiązujący w tym zakresie. Terminów „pracownik” i „pracodawca” powinno się używać jedynie dla osób, które łączy stosunek pracy, czyli takich, które zwarły umowę o pracę. Sama nazwa („pracownik” i „pracodawca”), zgodna z terminologią Kodeksu pracy, wskazuje na jeden z najistotniejszych elementów stosunku pracy – podporządkowanie. Pracownik jest ściśle podporządkowany pracodawcy w zakresie wykonywanych przez niego obowiązków pracowniczych.

Natomiast w przypadku „samozatrudnienia”, czyli prowadzenia działalności gospodarczej, pomiędzy stronami umów cywilnoprawnych nie ma takiej zależności i, przynajmniej w założeniu, strony umowy np. zlecenia czy umowy o dzieło, są równe, mają taką samą pozycję. Gdy osoby zarabiające na utrzymanie na podstawie umowy cywilnoprawnej używają określenia, że „pracują” dla swojego „pracodawcy”, powoduje to pomieszanie sytuacji pracownika oraz osoby prowadzącej działalność gospodarczą i może sprawiać wrażenie, że z punktu widzenia prawa nie ma większego znaczenia, czy zawarto umowę o pracę czy też nie.

Tak jednak nie jest ….

Na potrzeby tej publikacji przyjmiemy jednak, że pracodawcą jest zarówno osoba, która zawiera umowę o pracę, jak również osoba, dla której usługi świadczą różne osoby w ramach prowadzonej przez nie działalności gospodarczej. Pracownik zaś to osoba, która zawiera umowę o pracę, jak również osoba, która świadczy pracę w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej

Jak to widzi pracodawca

Głównym powodem, dla którego pracodawcy unikają zatrudniania na podstawie umowy o pracę, są koszty. Wraz z zawarciem umowy o pracę za każdego pracownika pracodawca ma obowiązek odprowadzić różne rodzaje składek ZUS, składać w terminie comiesięczne zeznania podatkowe i odprowadzać również w terminie do urzędu skarbowego podatek od wypłacanego pracownikowi wynagrodzenia. Zgodnie z art. 92 Kodeksu pracy, w razie choroby pracownika, mimo tego, że ten nie świadczy pracy, pracodawca ma obowiązek zapłacić pracownikowi wynagrodzenie za trwającą łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego chorobę tego pracownika (80 proc. wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu).

Jeżeli chodzi o długość okresu pozostawania przez pracownika na zwolnieniu lekarskim, wyjątkiem będzie pracownik, który ukończył 50 rok życia – wówczas pracodawca ma obowiązek zapłacić wynagrodzenie pracownikowi łącznie do 14 dni w ciągu roku kalendarzowego. Ponadto, jeśli pracodawca „zwolni” pracownika w sposób niezgodny z prawem ryzykuje zasądzenie przez sąd odszkodowania na jego rzecz.

A jak to jest w przypadku „samozatrudnienia”? Wydaje się, że skoro pracodawca potrzebuje kogoś zatrudnić, to potrzeba taka wynika z prowadzonej przez niego działalności gospodarczej. W zdecydowanej większości przypadków zarówno pracodawca, jak i pracownik będą wystawiali faktury VAT (będą płatnikami VAT-u). W takiej sytuacji, w porównaniu do stosunku, pracy koszty dla pracodawcy zdecydowanie się redukują. Pracodawca płaci w ustalonym z pracownikiem terminie - zazwyczaj raz na miesiąc, ale z prawnego punkty widzenia nic nie stoi na przeszkodzie, żeby strony umowy rozliczały się częściej albo rzadziej - należne mu wynagrodzenie powiększone o podatek VAT. Plusem tego rozwiązania jest dodatkowo to, że zapłacony wraz z fakturą VAT podatek może zmniejszyć pracodawcy podatek VAT, który sam miałby zapłacić Skarbowi Państwa.

Na podstawie powyżej przedstawionych argumentów wydawać by się mogło, że znacznie korzystniej jest nie zawierać umowy o pracę. Czy jednak prawo daje tu całkowitą swobodę?